Produkt lokalny oznacza wyrób, z którym utożsamiają się mieszkańcy danego obszaru. Charakteryzuje się on kilkoma cechami: ma być wytwarzany w sposób nie masowy z surowców lokalnie dostępnych. Wytwarzanie lokalnego produktu wpływa korzystnie na lokalną przedsiębiorczość. Społeczność staje się zaangażowana w jego wyrób a produkcja stanowi dodatkowe źródło dochodu dla mieszkańców.
Produkt regionalny inaczej określany jako produkt „znanego pochodzenia” jest to wyrób, którego jakość jest zdecydowanie wyższa od przeciętnej. Proces wytwarzania, przetwarzania i prezentacji odbywa się w regionie powiązanym z danym produktem.
Osoby ubiegające się o uznanie wyrobu za regionalny często odwołują się do jego tradycji, receptury przekazywanej od wielu lat, lokalnych metod wytwarzania.
W krajach UE produkty regionalne mogą uzyskać specjalne oznaczenia. Po pierwsze, Chronioną Nazwę Pochodzenia (ChNP), czyli znak używany do opisu produktu rolnego, którego wszystkie surowce pochodzą z określonego obszaru oraz wszystkie fazy jego wytwarzania odbywają się na tym obszarze. Po drugie, Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG), czyli znak przyznawany produktowi, którego co najmniej jedna faza procesu wytwarzania ( produkcja, przetwarzanie, przygotowanie) odbywa się w regionie.
Wyżej wymienione oznaczenia stanowią ochronę dla produktów regionalnych przed nieuczciwym przywłaszczeniem nazwy, próbą podrabiania produktów poprzez korzystanie z wyrażeń takich jak: „w stylu”, „w rodzaju”, „tak jak produkowane w”. Ponadto przyznanie oznaczeń ChNP i ChOG podnosi konkurencyjność produktu na rynku, poświadcza jego autentyczność i daje gwarancję jakości.
Produkt tradycyjny to wyrób, którego jakość wynika ze specjalnego składu i sposobu wytwarzania. Produkt taki zakorzeniony jest w tradycji i kulturze danego obszaru.
W postępowaniu rejestracyjnym trzeba wykazać, co najmniej 25 letnią historię jego wytwarzania i silny związek z obszarem. Produktom tradycyjnym przyznaje się znak Gwarantowanej Tradycyjnej Specjalności (GTS). Produkty tradycyjne zostają wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Lista ta ma na celu promocję unikalnych produktów, rozpowszechnianie informacji o ich niepowtarzalnych cechach i metodzie produkcji.
Zgodnie z Ustawą z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych, za ocenę formalną i merytoryczną wniosków dotyczących rejestracji produktów na Liście Produktów Tradycyjnych odpowiada Marszałek Województwa. Wniosek taki należy złożyć do Urzędu Marszałkowskiego. Pozytywnie oceniony wniosek jest przesyłany do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który dokonuje wpisu na listę.
Procedury rejestracji produktów w celu uzyskania unijnych oznaczeń jest bardziej skomplikowane. Procedura ta składa się z kilku etapów. Po pierwsze, grupa producentów musi wypracować i zatwierdzić specyfikacje produktu, wybrać jednostkę certyfikującą oraz procedurę kontroli. Kompletny wniosek opiniuje Rada do Spraw Tradycyjnych i Regionalnych Nazw Produktów Rolnych i Środków Spożywczych w MRiRW.
Następnie zostaje opublikowany na stronie internetowej MRiRW, poprzez co inni producenci krajowi mają możliwość złożenia sprzeciwu w ciągu jednego miesiąca. Po upływie tego czasu wniosek zostaje przesłany do rejestracji do Brukseli gdzie Komisja Europejska rozpatruje go po czym wydaje decyzje. Po okresie, w którym można składać sprzeciwy, co do rejestracji produktu wydawane jest rozporządzenie rejestrujące i nazwa produktu tradycyjnego zostaje wpisana do rejestru Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności albo w przypadku produktu regionalnego, do rejestru Nazw Znanego Pochodzenia.
W lipcu 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2007-2013 gdzie w Działaniu 132, Działaniu 133 i Działaniu 142 przewidziano specjalne wsparcie dla producentów i grup producentów uczestniczących w unijnych i krajowych systemach jakości żywności. Fakt ten potwierdza m.in. wagę jaką przywiązuje się do rozwoju dziedziny regionalnych i tradycyjnych produktów.
Wsparcie z Działania 132 obejmuje refundacje takich wydatków jak koszt uzyskiwania certyfikatów zgodności lub świadectw jakości oraz składek członkowskich wnoszonych na rzecz grupy producentów, związanej z wytwarzaniem produktu rolnego przeznaczonego do spożycia przez ludzi. Wsparcie z Działania 133 obejmuje refundacje kosztów działań informacyjnych i promocyjnych.
Ludzie coraz częściej zwracają się ku produktom lokalnym, regionalnym oraz tradycyjnym. Coraz częściej chcą podkreślać swoją przynależność do „małej ojczyzny” m.in. poprzez podtrzymywanie tradycji, promowanie własnej kultury i oryginalności regionu, zachowywanie dziedzictwa kulinarnego. Produkty lokalne, regionalne i tradycyjne są szansą dla małych miejscowości na rozwój infrastruktury lokalnej, poprawę sytuacji finansowej mieszkańców. Są również atrakcją dla konsumentów i turystów a przyciągając ich do regionu zapoznają z kulturą, rozwijają turystykę i budują wizerunek regionu.
Więcej szczegółowych informacji można uzyskać na stronach internetowych:
- http://mazowieckie.ksow.pl/produkty-regionalne-i-tradycyjne/
- http://www.produkty-tradycyjne.pl
Problematykę produktów regionalnych i tradycyjnych regulują:
- - Rozporządzenie Rady (WE) Nr 509/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie produktów rolnych i środków spożywczych będących gwarantowanymi tradycyjnymi specjalnościami.
- Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1216/2007 z dnia 18 października 2007 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania powyższego rozporządzenia.
- - Rozporządzenie Rady (WE) Nr 510/2006 z dnia 20 marca 2006 r. w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych.
- Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1898/2006 z dnia 14 grudnia 2006 r. określające szczegółowe zasady stosowania powyższego rozporządzenia.
- - Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (z późn. zm.)
Bibliografia:
- Gąsiorowski Marek (2004); Rzeczpospolita produktów lokalnych i tradycyjnych;
w: Rzeczpospolita Produktów Regionalnych; pod red. Vinaver Krystyny i Jasińskiego Jakuba; wydana przez: Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Stowarzyszenie Solidarność Francja Polska, "Agro-Smak" , Fundacja Fundusz Współpracy, Międzynarodowe Centrum Badań nad Środowiskiem i Rozwojem, Paryż.
- Winawer Zofia, Henryk Wujec (2010); Tradycyjne i regionalne produkty wysokiej jakości we wspólnej polityce rolnej. Poradnik dla producentów; wydana przez Fundację dla Polski;